جام جهانی ۲۰۰۶ الگوهای رايج صنعت توريسم را به هم خواهد ريخت
توريسم ورزشی يا sport tourism هر چند که از قدمت زيادی نسبت به زيرشاخههای صنعت جهانگردی هم چون اکوتوريسم، توريسم فرهنگی، تاريخي، اگروتوريسم و ... برخوردار نيست، اما با توجه به جايگاه رو به رشد ورزش در اوقات فراغت جوانان، توجه روزافزون کارشناسان و برنامهريزان ارشد توريسم را به خود معطوف کرده است.
اهميت حوزه توريسم ورزشی از ديدگاه WTO (سازمان جهانی جهانگردي) به حدی بود كه اين سازمان ۲۰۰۴ را به عنوان سال توريسم ورزشی انتخاب كرد.
آمارهاي ارايه شده از سوي نهادهاي درگير با مسايل كلان توريسم نشانگر آن است كه بيشترين آمار گردشگري جهان در طبيعتگردي و زير شاخههاي متنوع آن يعني توريسم ورزشي، توريسم كوچ، توريسم بيابان و توريسم روستايي بوده و پيش بيني ميشود رشد ٢/٤ درصدي تا ٧/٦ درصدي آن تا سال ٢٠١٠ ، ٢٠ درصد افزايش داشته باشد.
طبيعتگردان عمدتا دو دستهاند. اولين دسته بيشتر با انگيزه ديدار از طبيعت، ماجراجويي و توريسم ورزشي و با ميانگين سني ١٩ تا ٣٥سال هستند و دومين دسته با هدف لذت از طبيعت و حيات وحش، و با سن ٣٥ تا ٥٤ طبيعت گردي ميكنند.
بسياري از ورزشها به خصوص فوتبال سلامتي، نشاط و هيجان را در يك زمان به طبيعتگردان ميدهد و آنها ميتوانند در حين لذت بردن از جاذبههاي طبيعي به ورزشهايي نظير ماهيگيري، شكار، كوه پيمايي، قايق سواري و ... بپردازند.
كشور ما با تنوع آب و هوايي و اقليمي نمونهي بسيار مناسبي براي تحقق و رشد توريسم ورزشي در جهان است. چرا كه مثلا وقتي در جنوب يك گردشگر قايق سواري ميكند در شمال نيز يك نفر ميتواند اسكي كند و يا در بيابانهاي لوت، صحرا نوردي كند و يا حتي در جنگلهاي شمال جنگلگردي كند. اين تنوع اقليمي كه فاكتور مناسبي براي ايران محسوب ميشود نيازمند رشد و تقويت است.
شايد يك قياس كوچك بتواند سيمايي نيرومند از دستآوردهاي اقتصاي و فرهنگي توريسم ورزشي را نمايان سازد
چندي پيش كميتهي برگزار كننده و سازماندهندهي رقابتهاي المپيك 2004 آتن اعلام كرد كه صنعت گردشگري يونان در پي برگزاري اين رقابتهاي مهم ورزشي رشد خوبي داشته است.
مدير اجرايي كميتهي برگزار كننده و سازماندهندهي رقابتهاي المپيك 2004 آتن در اين خصوص اعلام كرد: من معتقدم كه منابع و سودهاي سرشار حاصله از اين رقابتها، طي 10 سال آينده مشخص خواهد شد.
با توجه به برگزاري اين رقابتهاي مهم ورزشي، صنعت گردشگري يونان نسبت به سالهاي پيش از آن رشد 40 درصدي داشته است. بنابراين ميتوان فهميد كه منافع حاصل از برگزاري رقابتهاي المپيك 2004 آتن به طور كلي موجب تقويت صنعت گردشگري يونان شده است.
آمار و ارقامهاي موجود كلي از آن هستند كه موفقيت بزرگ برگزاري رقابتهاي المپيك 2004 آتن موجب شده تا دولت يونان با افزايش سهم صنعت گردشگري اين كشور در توليد ناخالص داخلي يونان مواجه شود. از همين رو، پيشبيني ميشود كه اين رقم تا سال 2010 از 18 درصد به 40 درصد افزايش يابد. در حال حاضر نيز حدود 150 هزار فرصت شغلي از جانب برگزاري رقابتهاي المپيك 2004 و همچنين تقويت صنعت گردشگري يونان ايجاد شده و حدود 800 هزار تن در حال حاضر در اين فرصتهاي شغلي مشغول به كار هستند.
ايران نيز با برخورداري از جاذبههاي اكوتوريسم و توريسم ورزشي، همچون كوههاي مناسب براي كوهنوردي، بيابانها براي بيابان گردي، درياها و پيستهاي اسكي و ... پتانسيلهاي زيادي را براي ارايه در توريسم ورزشي دارد كه با برنامهريزي مناسب ميتوانيم در اين بعد گردشگري، پيشرفت زيادي كنيم. اين در حاليست كه متاسفانه هنوز بستهبندي مناسبي از گردشگري ورزشي وجود نداشته و ما از پتانسيلها و توانمنديهاي توريزم ورزشي غافل ماندهايم. رويكرد جدي و جديد برخي كشورها چون يونان براي استفاده از توريسم ورزشي در اعتلاي اقتصاد ملي، در حالي صورت ميگيرد كه ما تاكنون به توريسم ورزشي، اهتمام جدي نداشتهايم؛ اما بايد با تعامل هرچه بيشتر سازمانهاي تربيت بدني و گردشگري، جاذبههاي اكوتوريستي و ورزشي را شناسايي، تعريف و معرفي كنيم.
اكنون نيز هرچند در كميته ملي المپيك كميته توريسم ورزشي تشكيل شده، اما به دليل نبود يك برنامهريزي منسجم
و بستهبندي مناسب ورزشي هنوز از اين حوزه دستاوردي عايد كشور نشده است.
به گفته رييس گروه برگزاركنندهي تورهاي ورزشي ايران كه متشكل از 60 آژانس مسافرتي است، ثبت نام در تورهاي مشوقان جام جهاني فوتبال 2006 آلمان شروع شده است و اين يعني خروج يكطرفه ارز و مسافر از ايران چيزي كه به خوبي در حوزه توريسم زيارتي نيز شاهد آن هستيم. بنابراين دست اندركاران امر بايد با اتخاذ تمهيدات مناسب به ويژه در فوتبال بتوانند بخشي از تراز منفي 1 ميلياردي توريسم كشور را جبران كنند.
در هميت راستا رييس ستاد توريسم ورزشي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ميگويد: سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري با مشاركت كميتهي ملي المپيك سبد تبليغاتي توريسم ورزشي كشور را تهيه ميكند.
علي محمد نمازي ميافزايد: جهت تهيهي بستههاي تبليغاتي مناسب و مفيد در حوزهي توريسم ورزشي براي تمامي دستاندركاران و فعالان اين حوزه و همچنين مخاطبان عام آن با چند موسسه انتشاراتي جهت توليد كتب و اقلام تبليغاتي مانند پوستر، برونشور ،CDC، DVD بحث و مذاكره شده است.
وي اضافه كرد: بستههاي تبليغاتي توريسيم ورزشي براي 3 گروه ورزشكاران و تيمهاي خارجي، ورزشكاران داخلي و مخاطبان و علاقهمندان عام تهيه خواهد شد.
به گفتهي رييس ستاد توريسم ورزشي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، بستههاي تبليغاتي گردشگري ورزشي جهت بازاريابي در مسابقات جام جهاني 2006 آلمان هر چه سريعتر توليد و توزيع خواهند شد.
مدير كل دفتر آمار و برنامه ريزي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري نيز ميگويد: توريسم ورزشي در كشورمان ظرفيتي بالقوه و ناشناخته است كه فقط با عزم ملي ميتوانيم آن را فعليت دهيم.
اردشير اروجي اظهار داشت: ما در كشوري زندگي ميكنيم كه به لحاظ تنوع آب و هوايي ميتوانيم ورزشهاي چهار فصل سال را براي نيروي انساني خودمان و همچنين جذب گردشگران خارجي مهيا كنيم.
وي همچنين افزود: ثمرهي توجه به توريسم ورزشي و توسعهي آن سلامتي روحي، رواني و جسمي نيروي انساني جامعه است و علاوه بر آن در آمد اقتصادي و ارزي آن نيز براي چرخهي اقتصادي جامعه موثر خواهد بود.
مدير كل برنامه ريزي و آمار سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري تاكيد كرد: اگر ميخواهيم گردشگري را توسعه دهيم بايد با عزم ملي و همكاري كليهي دستگاههاي اجرايي و مديريتي بهرهي لازم را از پتانسيلهاي بالقوهي كشور ببريم.
يك كارشناس گردشگري و ورزشي نيز مي گويد: توسعهي توريسم ورزشي پاسخ به نيازهاي جسمي و روحي جوامع انساني و اعطاي آرامش به آنهاست.
عبدالله آهنگري افزود: توريسم ورزشي حدود ده سال است كه در دنيا به عنوان يك حوزهي مستقل گردشگري فعال است و توجه كشورهايي مثل كرهي جنوبي اين حوزه، اقتصاد كره را حدود 4 تا 5 ميليارد تومان رونق داده است.
وي تاكيد كرد: بشر امروز نيازمند بازگشت به خويشتن است به همين بخشهايي از توريسم مثل توريسم ورزشي و اكوتوريسم كه غير مصنوع و طبيعي است به سرعت دو حال رشد و گسترش است.
آهنگري با اشاره به پتانسيلهاي فراوان توريسم ورزشي از نظر منابع و نيروي انساني در كشورگفت: ايران با داشتن چهار فصل و همچنين ورزشهاي سنتي و بومي يكي از پر جاذبه ترين كشورها در اين زمينه است كه متاسفانه به دليل عدم شناخت دقيق مقولهي ورزشي و تاثير آن در گردشگري همچنان دركشور مهجور مانده است.
وي المپيك آتن را نمونه بارز توسعهي توريسم ورزشي دانست و گفت: المپيك آتن و طي برگزاري مسابقات ورزشي، سود هنگفتني وارد چرخهي اقتصادي كشور يونان شد و مطمئنا تاثيرات آن را در دراز مدت مشاهده ميكنيم.
دكتر رهنمايي استاد دانشگاه تهران هم ميگويد: بسياري از ورزشهاي موجود در كشورمان، ريشههاي تاريخي و فرهنگي دارند كه اگر دوباره احياء شوند، به عامل مهمي براي جذب گردشگران داخلي و خارجي تبديل خواهند شد.
وي ورزشها را به دو دسته طبيعي و فرهنگي تقسيم كرد و گفت: ورزشهاي طبيعي مثل كوهنوردي، صحرا نوردي، جنگلگردي و ... را معمولا ورزشكاران حرفهاي انجام ميدهند؛ اما ورزشهاي فرهنگي را مردم عادي برگزار ميكنند كه معمولا درآمدهاي اقتصادي نيز از اين طريق، عايد مردم ميشود.
دكتر رهنمايي، گاوبازي در شمال اسپانيا و ايتاليا را عامل مهمي در جذب جهانگردان به اين كشورها دانست و گفت: بسياري از جهانگردان، زمان شروع مسابقات گاوبازي يا رها كردن گاوها در خيابانها، تنها براي هيجان و لذت بردن از اين مناظر به اين كشورها مسافرت كرده و ارز بسياري را وارد چرخهي اقتصادي اين كشورها ميكنند.
وي احياي ورزشهاي باستاني را وظيفهي مهم سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در برهه كنوني دانست و گفت: چوگان، ورزش ملي ايران باستان بوده كه به دليل بيتوجهي مسئولين به فراموشي رفته است؛ حال اينكه چوگان در حال حاضر، يكي از ورزشهاي اصلي انگلستان بعد از فوتبال به شمار ميآيد. پس احياي ورزشهاي باستاني و تاريخي كشور نظير چوگان، ورزشهاي رزمي باستاني و اسبدواني، وظيفهي مهم اين سازمان است.
دكتر رهنمايي تاكيد كرد: بسياري از ورزشهاي ايراني جنبهي برون مرزي پيدا كردهاند؛ اما در داخل كشور فراموش شدهاند.
وي با اشاره به برگزاري مسابقات اسبدواني زنان در تالش با لباسهاي محلي گفت: مطمئن باشيد اگر مسئولان همين مسابقات را حمايت كرده و تبليغات مناسبي براي آنها داشته باشند؛ گردشگران بسياري جذب اين منطقه خواهند شد.
اين استاد دانشگاه تهران، در ادامه با اشاره به تاريخچه توريسم ورزشي در جهان گفت: اين نوع از توريسم از سال 1970 به بعد و با مذاكرات دو جانبه ورزشكاران آمريكايي و چيني، آغاز شد و تاكنون نيز درآمدهاي بسياري را در المپيكها، جامهاي جهاني و مسابقات قارهاي نصيب كشورهاي مختلف كرده است.
دكتر رهنمايي كرد: پتانسيلها و ظرفيتهاي ورزشي و گردشگري ايران، به اندازهاي است كه با مديريت صحيح و توانمند، ميتواند به يكي از پردرآمدترين بخشهاي اقتصادي كشور تبديل شود.
چندي پيش نيز فرانچسكو فرانجيالي، دبير كل سازمان جهاني جهانگردي (wto) و ژاك راژ، رئيس كميتهي بين المللي المپيك ( IOC) به مناسبت روز جهاني جهانگردي پيم مشتركي را صادر كرده و بر ضرورت تقويت همكاري و مشاركت اين دو مجموعه تاكيد كردند.
در اين بيانيه مشترك، رويدادهاي مهم ورزشي مانند بازيهاي المپيك، مسابقات قهرماني فوتبال و اتومبيلراني از جمله فعاليتهاي ورزشي با جذايت خاص براي گردشگران سراسر جهان نامبرده شده كه ميتوانند در ايجاد وجهه مطلوب گردشگري كشور ميزبان، نقش آفرين باشند.
WTO و IOC از كليهي كشورهاي عضو و غير عضو و نيز كليه كميتههاي ملي المپيك، انجمنهاي بينالمللي و كميتههاي هماهنگي المپيك خواستهاند تا در جهت ارتقاء و توسعه يك همكاري استراتژيكي ميان گردشگري و ورزش و براي ايجاد درك و فرهنگ متقابل و توسعه جوامع به ميدان ارتباطات جهاني قدم بگذارند.
به اين ترتيب انتظار ميرفت كه تلاش سازمانهاي تربيت بدني و گردشگري معطوف به سياستگذاريهاي جديدي در توريسم ورزشي شود كه متاسفانه تمام برنامههاي اين دو سازمان از روند برگزاري جشنواره ورزش و گردش فراتر نرفت. حال انكه جدا از فوتبال بسياري از ورزشهاي باستاني ايران توان جذب توريستهاي بينالمللي را دارند.
رضا سوختهسرايي، دارنده دو بازوبند پهلواني كشور، در اين راستا ميگويد: ورزش باستاني ايران صد در صد توان جذب توريست را دارد؛ چرا كه ورزش زورخانه، تنها يك ورزش نيست، بلكه درس و مكتب نيز هست.
وي افزود: در گذشته كه ورزش زورخانهاي از رونق برخوردار بود، گردشگران و توريستهاي خارجي حتي با برنامهريزي قبلي از زورخانهها و تمرينهاي ورزشكاران بازديد ميكردند. اين در حاليست كه با تاسف اكنون اين ورزش كمرنگ شده است.
سوختهسرايي، با اشاره به اينكه ورزش باستاني از قدمتي 2 هزار ساله برخوردار است گفت: اكنون كشورهاي دنيا بر روي ورزشهاي باستاني مطالعات جديدي را آغاز كردهاند و اين ورزش در حال بينالمللي شدن است، با اين تفاوت كه زورخانههاي فرانسه و آلمان از ايران پررنگتر است.
دارنده دو بازوبند پهلواني ايران، تاكيد كرد: توسعه توريسم ورزشي و بازديد از زورخانهها نگاه ويژهاي را ميطلبد و جا دارد كه در اين راستا تبليغات وسيع ملي و جهاني صورت گيرد.
وي، چاپ بروشورهاي ويژه ورزش باستاني براي معرفي اين رشته را در ميان جهانگردان، گامي موثر در حوزهي تبليغات خواند و ابراز داشت كه در صورت تبليغات درست، باز هم موفق خواهيم شد تا گردشگران را براي بازديد از زورخانهها جلب كنيم.
رئيس كميته ملي المپيك نيز كه به تازگي تفاهمنامهي همكاري مشتركي را با سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري مبادله كرده با تشريح تاثيرات ورزش در ابعاد مختلف فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي كشور ميگويد: تغييرات و تحولات شگرف علمي و تجربي در ورزش، امروزه آن را به عنوان يك صنعت در جهان مطرح ساخته است، به طوري كه اين صنعت يكي از مهمترين چهارچوبهاي برنامهريزيهاي استراتژيك كشورهاي پيشرفه قرار گرفته است.
رضا قراخانلو گفت: حجم عظيم مبادلات نيروي انساني در مسابقات و رويدادهاي ورزشي نشان ميدهد ميان اين صنعت و حوزهي گردشگري ارتباطي منطقي و معقول وجود دارد كه لازمهي بهرهبرداري از مزاياي آن توجه و برنامهريزي در خصوص گسترش اين ارتباط است.
قراخانلو تصريح كرد: حداقل معناي اين سخن را ميتوان رابطهي مستقيم ورزش و گردشگري دانست، چرا كه در صورت تبادلات ورزشي و سفر به نقاط مختلف است كه زمينهي بروز و ظهور و اختلاف انقلابي ميسر ميشود.
رئيس كميته ملي المپيك با اشاره به تشكيل كميسيونهاي مختلف دراين كميته اظهار داشت: تشكيل كميسيون توريسم ورزشي در كميتهي ملي المپيك نشان از اهميت فوقالعادهي اين حوزه براي مسوولان ورزشي و گردشگري كشور است كه اميدوارم در آيندهي نزديك با پيادهسازي برنامههاي كلان، شاهد تحول شگرفي در تحولات ورزشي و گردشگري باشيم.
معاون گردشگري سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري نيز معتقد است: تلاش مسوولان دولتي كشورهاي خارجي براي كسب امتياز برگزاري مسابقات و رويدادهاي ورزشي در كشورشان نشان ميدهد اهميت ورزش در اقتصاد و كسب منابع ارزي به حدي است كه اين دولتها تلاش ميكنند با كسب امتياز ميزباني و ايجاد تاسيسات و امكانات ورزشي و اقامتي در مدت زمان اندك، از مزاياي اقتصادي رويدادهاي ورزشي برخوردار شوند.
علي هاشمي اضافه كرد: در برنامهي 5 سالهي چهارم پيشبيني شده تا بيش از 2 ميليون توريست ورزشي در پايان هر برنامه وارد كشور شود.
معاون گردشگري سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري تصريح كرد: توريسم ورزشي به دليل ارتباط با طبيعتگردي و موقعيت ويژهي ايران در برنامهي چهارم توسعه دومين جايگاه براي جذب توريست محسوب ميشود.
وي اضافه كرد: توريسم ورزشي در كشورمان را با برنامهريزي در خصوص بازي فوتبال ايران و ژاپن شروع كرديم و توانستيم در مدتي كوتاه بيش از 4 هزار گردشگر را وارد كشور كنيم، اين امر نشان ميدهد ايران توانايي فعاليت در توريسم ورزشي را داراست.
وي همچنين از تشكيل گروههاي پژوهشي مشترك با كميتهي ملي المپيك در خصوص شناسايي ورزشهاي سنتي و محلي خبر داد و افزود: بيش از 800 ورزش محلي در كشورمان وجود دارد كه هركدام به عنوان يك جاذبهي توريستي قابل گسترش و توسعه هستند.
هاشمي با اشاره به علاقمندي طرفداران رشتههاي ورزشي براي همراهي تيمهاي ورزشي در خارج از كشور تاكيد كرد: ساماندهي گردشگران ورزشي كه قصد خروج از كشور را دارند و همچنين علاقمندان براي ورود به كشور نيازمند ايجاد آژانسهاي تخصصي در حوزهي ترويسم ورزشي است.
وي اضافه كرد: سفرهاي ارزان قيمت و همچنين امكانات و تاسيسات با كيفيت از ملزومات مهم براي توريستهاي ورزشي است.
جام جهاني فوتبال كه هر ساله در يكي از كشورها برگزار ميگردد خود نمونه گوياي اين رخداد ورزشي است. به نحوي كه همه كشورهاي ميزبان از چندين سال قبل اقدام به برنامهريزيهاي جامع و كلان، جهت ساخت تاسيسات زيربنايي و روبنايي در كشور خود مينمايند . نظير اين رخداد به نحو بسيار گستردهتر در المپيك تجلي مييابد .المپيك نه تنها به عنوان يك اجتماع ورزشي و انجام مسابقات در رشتههاي مختلف مطرح است، بلكه به عنوان يك واقعه عظيم و كم نظيري در سطح جهان محسوب ميگردد.
علاوه بر اين مسابقات بين المللي كه در دوره خاص و محدوده زماني مشخص انجام ميگيرد امروزه تلاش مسئولين و برنامه ريزان ورزشي به علت تخصصي كردن رشتهها و بومي سازي آنها ميباشد. به نحوي كه برخي كشورها با توجه به استعدادها و پتانسيلهاي موجود در كشور خود اقدام به ايجاد مراكز ورزشي با محوريت يك يا چند رشته ورزشي خاص مينمايند، مثل كشور كره كه اقدام به برگزاري مسابقات ويژه در ورزشهاي رزمي خصوصاً تكواندو مينمايد و از اين راه هر ساله در آمد سرشاري را نصيب كشور خود ميكند. چراكه اين عوايد تنها معطوف به برگزاري مشابقات نبوده و عرصههاي آموزش فنون و تربيت مربي و نهايتا تربيت ورزشكار را در بر ميگيرد.
به اين ترتيب هر كشوري با توجه به موقعيت جغرافيايي و بالتبع آن شرايط آب و هوايي خاص خود ميتواند محل توليد و ارائه يك يا چند نوع خدمات ورزشي و به دنبال آن خدمات مسافرتي و جهانگردي باشد.
امروزه پيوند ميان جهانگردي و ورزش نوع جديدي از جهانگردي را ايجاد نموده كه جنبههاي مختلف و متنوعي را در بر ميگيرد.
گستره وسيعي كه از فعاليتهاي هيجاني نظير Adventure Tourism شروع شده و تا فعاليتهاي تمدد اعصاب Recreation Tourism را در بر ميگيرد.
مديريت قوي و برنامه ريزي جامع به همراه لزوم اعتقاد به شكل گيري فعاليتهاي ورزشي همگاني، ميتواند راهگشاي ما در اين زمينه باشد. به ديگر سخن نخست بايد براي مسولين توجه به اين امر كه ورزش نه به عنوان يك فعاليت تفريحي بلكه عامل سلامتي و بهداشت فردي و اجتماعياي جامعه ميباشد روشن گردد و سپس با اختصاص بودجه مناسب تاسيسات و امكانات زيربنايي متناسب با شرايط جغرافيايي و اقليمي هر منطقه ايجاد گردد. در كنار اين امر فرهنگ سازي و ايجاد زمينه جهت آشنايي افراد با فعاليت هاي ورزشي و لزوم استفاده همه از اين امكانات مكمل مهمي در توسعه ورزشي كشور است.
در اينجاست كه پيوند ميان دو بخش ورزش و جهانگردي كاملاً نمود مييابد .نهايت آنكه، ما براي آنكه بخواهيم فعاليتهاي مختلف جهانگردي ورزشي را در كشور پياده نماييم، نخست نيازمند ايجاد بخش سخت افزاري قضيه
(يعني ساخت مراكز اقامتي و پذيرايي، فرودگاه، راه ارتباطي و هزاران عامل ديگر مسافرتي هستيم و سپس در بعد ورزش نيازمند احداث مراكز ورزشي جامع و مجهز بصورت تخصصي ميباشيم.